بررسی تنوع ژنتیکی بین و درون جمعیت¬های شمشاد در جنگل¬های شمال ایران با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD

به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی بین و درون‌جمعیتی، سه جمعیت طبیعی شمشاد (Buxus hyrcana Pojark.) در شمال کشور (چشمه‌بلبل بندرگز، سیسنگان نوشهر و قرن‌آباد گرگان) با استفاده از نشانگرهای مولکولی RAPD بررسی شدند. نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی به‌نسبت مطلوبی (حدود 29 درصد) در جمعیت‌های مورد بررسی وجود دارد، به‌گونه‌ای که از 9/22 درصد در جمعیت قرن‌آباد گرگان تا 3/28 درصد در جمعیت سیسنگان نوشهر متغیر است. سهم تنوع ژنی درون جمعیتی در تنوع ژنتیکی کل، بیشتر از تنوع ژنی بین‌جمعیتی برآورد شد (90 درصد در مقابل 10 درصد). بررسی ضریب تشابه ژنتیکی نئی نشان داد که سه جمعیت مورد بررسی شباهت ژنتیکی زیادی دارند (بین 9/92 تا 2/96 درصد). کمترین فاصلة ژنتیکی (9/3 درصد) بین دو جمعیت بندرگز و سیسنگان و بیشترین فاصلة ژنتیکی (4/7 درصد) بین جمعیت قرن‌آباد و سیسنگان مشاهده شد. این نتیجه با تجزیة خوشه‌ای به‌روش UPGMA نیز تأیید شد. بررسی تعادل ژنتیکی هاردی-واینبرگ نشان داد که به‌طور کلی جمعیت‌های مورد بررسی در اکثر لوکوس‌ها در وضعیت تعادل ژنتیکی قرار دارند. البته در مورد تعدادی از لوکوس‌ها در برخی جمعیت‌ها یا در هر سه جمعیت، تعادل آللی وجود نداشت. بیشترین عدم تعادل ژنتیکی مربوط به جمعیت قرن‌آباد گرگان بود، زیرا احتمالاً در حال از دست دادن ذخایر توارثی خود است که لزوم تبدیل این جمعیت را به ذخیره‌گاه گوشزد می‌کند. در مجموع با توجه به نتایج این تحقیق، می‌توان بیان داشت که نشانگرهای RAPD برای بررسی ژنتیک جمعیت گونة شمشاد در جنگل‌های شمال کشور کارامد است.